Trung tâm thông tin thư viện cần nghiên cứu, tìm hiểu để đáp ứng thông tin theo sự phân hóa đối tượng dùng tin: Theo ngành học, theo chương trình học, theo trình độ chuyên môn, theo trình độ ngoại ngữ, kĩ năng tin học... Thông tin phải đảm bảo lôi cuốn và hấp dẫntrước hết vì giá trị của thông tin và sự tiện lợi trong quá trình sử dụng.
Nhấn mạnh nội dung này, thạc sĩ Nguyễn Thị Hùng và Nguyễn Thị Hải Vy - Trung tâm Thông tin - Thư viện (Trường ĐH Thể dục thể thao Đà Nẵng) - đồng thời chia sẻ những kinh nghiệm và đề xuất giải pháp đổi mới hoạt động thư viện trường ĐH.
Phân hóa đối tượng dùng tin để phục vụ
Việc phân hóa đối tượng dùng tin theo ngành, chương trình học, trình độ chuyên môn ... là căn cứ đầu tiên để thực hiện các chính sách bổ sung tài liệu đáp ứng theo nhu cầu.
Từ những dạng học liệu truyền thống là giáo trình, sách tham khảo, trong cung cấp thông tin đúng đối tượng sẽ cần bổ sung rất nhiều tài liệu thứ cấp gồm tài liệu mở rộng, nâng cao, hướng dẫn kĩ năng, bổ túc kiến thức...
Rõ ràng nếu thông tin tiện dụng, vừa mức và đáp ứng kịp thời sẽ giúp đỡ được nhiều hơn cho sinh viên trong học tập và đó chính là biện pháp hiệu quả để nâng cao chất lượng phục vụ.
Từ việc xác định chi tiết các đối tượng cần phục vụ thông tin như trên đặt ra các yêu cầu trong chính sách xây dựng và cung cấp nguồn tài liệu như sau:
Xây dựng chính sách bổ sung theo hướng bám sát chương trình học mà cụ thể là các đề cương môn học theo tín chỉ. Cải tiến việc tổ chức cơ sở dữ liệu theo hướng phân hóa ở trên để tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên khai thác có hiệu quả. Trong kế hoạch bổ sung của thư viện đặc biệt chú ý đến các loại tài liệu vừa sức, có nhu cầu và hiệu quả sử dụng cao.
Thư viện phải thiết lập mối quan hệ tốt với giảng viên để bổ sung những tài liệu ít công bố trên thị trường xuất bản. Thường xuyên có các công trình nghiên cứu khoa học, giáo trình, sách chuyên khảo, tài liệu tham khảo, bài báo khoa học theo các nhóm có nhu cầu cao. Phân cấp tổ chức tài liệu, chỉ dẫn rõ ràng phạm vi thông tin có thể khai thác để người dùng tiếp cận nhanh chóng, chính xác.
Các hình thức sản phẩm và dịch vụ thông tin cần phải được đa dạng hoá. Sản phẩm và dịch vụ thông tin có giá trị gia tăng cao cần phải được ưu tiên.
Với mỗi môn học hay chuyên đề học tập nên có những sản phẩm thông tin “ăn theo”, ví dụ như các thư mục chuyên đề, các ấn phẩm tóm tắt, tổng quan,… Đặc biệt chú trọng các dịch vụ giúp cho người dùng tin có trình độ thấp hoặc cao hơn mặt bằng chung.
Đa dạng hóa phương thức phục vụ người dùng tin
Giải pháp thích hợp để cung cấp thông tin hữu ích cho sinh viên là việc đa dạng hóa phương thức phục vụ, tối ưu hóa mức độ đáp ứng nhu cầu. Phương thức cơ bản nhất là sử dụng tài nguyên thông tin thư viện ở dạng các ấn phẩm thông thường qua hình thức đọc, mượn truyền thống.
Phương thức này dễ đáp ứng nhưng chỉ phù hợp với đối tượng người dùng tin truyền thống. Để nâng cao chất lượng phục vụ, trên nền tảng phương thức truyền thống thông tin cần được biến đổi thành ba dạng thức có thể phục vụ tốt hơn đó là sản phẩm thư viện, dịch vụ thư viện và dịch vụ hỗ trợ học tập
Sản phẩm thông tin thư viện là kết quả của quá trình xử lý thông tin do cá nhân, tập thể thực hiện nhằm thỏa mãn nhu cầu dùng tin. Sản phẩm bao gồm: phân loại, biên mục, từ khóa, tóm tắt và các thông tin mang tính chất phân tích, tổng hợp, đánh giá thông tin. Một số sản phẩm thông tin thư viện chủ yếu như:
Thư mục được biên soạn để thông báo tài liệu giáo trình, tài liệu tham khảo, luận văn, luận án... mới được bổ sung, đã được Thư viện xử lý kỹ thuật xếp giá sẵn sàng phục vụ bạn đọc.
Thư mục này thông báo những thông tin về những tài liệu đó một cách nhanh chóng kịp thời và chính xác, qua các yếu tố thông tin: Tác giả, tên sách, năm xuất bản, nơi xuất bản, lần xuất bản, ký hiệu xếp giá... Thư mục thông báo được biên soạn theo định kỳ để đảm bảo tính cập nhật.
Giới thiệu sách mới, bên cạnh cung cấp các yếu tố thư mục: Tác giả, tên sách, nơi xuất bản, năm xuất bản, nhà xuất bản, ký hiệu xếp giá ..., có thêm phần giới thiệu tóm tắt nội dung chính của cuốn sách và các chú giải cần thiết.
Thư mục chuyên đềgiới thiệu những tài liệu, sách, báo mới, có giá trị chọn lựa theo những chuyên đề nhất định. Thư mục giới thiệu có mục đích rõ ràng và phục vụ cho loại đối tượng nhất định, đặc biệt phù hợp với tổ chức các lớp tín chỉ.
Dịch vụ thông tin thư viện là phương thức phục vụ nâng cao, ra đời trước yêu cầu không giới hạn của đối tượng dùng tin. Thư viện nên nghiên cứu phát triển dịch vụ phong phú, đa dạng với mục đích giúp người dùng tin có thể thỏa mãn các nhu cầu với thời gian ngắn nhất, tiết kiệm và hiệu quả.
Dịch vụ thông tin thư viện bao gồm dịch vụ cung cấp tài liệu theo yêu cầu; dịch vụ phổ biến thông tin chọn lọc; dịch vụ tìm tin; dịch vụ trao đổi thông tin; dịch vụ thư viện số; dịch vụ mượn tài liệu; dịch vụ sao chép tài liệu; dịch vụ cung cấp tài liệu đa phương tiện.
Dịch vụ thông tin trọn gói là một loại hình rất được ưa chuộng theo dõi bao quát, tập hợp, cập nhật, cung cấp và đáp ứng thông tin theo yêu cầu.
Dịch vụ này là công cụ đắc lực giúp tìm kiếm thông tin; hoàn thành tốt các đề tài nghiên cứu, bài báo cáo, luận văn tốt nghiệp, niên luận, bài tập, chuyên đề… tránh trùng lặp khi thực hiện nghiên cứu khoa học.
Thực hiện cung cấp thông tin đáp ứng nhu cầu chuyên biệt
Hoạt động này gồm: Hướng dẫn tra cứu thông tin cho sinh viên tra cứu tài liệu thư viện, tài liệu điện tử, tài liệu internet, cách sử dụng thông tin trong học tập...; cung cấp tài liệu học tập và đề cương môn học; t ìm tin theo yêu cầu (dịch vụ tham khảo); photo, scan, xuất bản điện tử…
Dịch vụ cho giảng viên, nhân viên: Khoa, bộ môn có tủ sách riêng có thể nhờ thư viện mua, cung cấp danh mục sách mới, xử lý kỹ thuật và hướng dẫn cho mượn, trả sách tự động trên phần mềm thư viện.
Giảng viên cơ hữu có thể chọn mua những sách chuyên ngành/tài liệu học tập mà họ thấy phù hợp và cần thiết cho môn học mình phụ trách. Sách này sẽ được bổ sung vào kho sách Thư viện và được Thư viện thanh toán lại tiền mua sách.
Giảng viên cũng có thể yêu cầu Thư viện mua những tựa sách mình cần bằng cách điền vào Phiếu yêu cầu bổ sung tài liệu (theo mẫu). Thư viện sẽ đánh giá mức độ phù hợp của sách đó với nhu cầu sinh viên, xem xét kinh phí Thư viện và khả năng thị trường để quyết định bổ sung.
Dịch vụ tư vấn thông tin là một loại dịch vụ phức tạp và phải có một đội ngũ cán bộ thư viện là những chuyên gia tư vấn trong các lĩnh vực môn loại trong thư viện. Đây là một dịch vụ phát triển và chiếm nhiều sự quan tâm của các thư viện.
Các phương thức chủ yếu gồm có: Những câu hỏi trong quá trình tra tìm thông tin, câu hỏi chuyên sâu, tìm kiếm theo chủ đề. Người dùng tin nêu câu hỏi để được gợi ý và định hướng nguồn thông tin cần thiết.
Ưu điểm lớn nhất của dịch vụ thông tin là giúp đỡ người dùng tin thoả mãn nhu cầu tìm tin tốt nhất. Đây là hoạt động mà các thư viện lớn đã phục vụ và đem lại sự thân thiện với người dùng tin.
Dịch vụ tuy tốn chi phí nhưng mang lại những thuận lợi cho việc tìm tin dễ dàng và chính xác. Người dùng tin được phục vụ mọi lúc, mọi nơi mà không cần phải đến thư viện giúp tiết kiệm được thời gian và chi phí cho người dùng tin.
Nguồn: giaoducthoidai.vn
Nhấn mạnh nội dung này, thạc sĩ Nguyễn Thị Hùng và Nguyễn Thị Hải Vy - Trung tâm Thông tin - Thư viện (Trường ĐH Thể dục thể thao Đà Nẵng) - đồng thời chia sẻ những kinh nghiệm và đề xuất giải pháp đổi mới hoạt động thư viện trường ĐH.
Phân hóa đối tượng dùng tin để phục vụ
Việc phân hóa đối tượng dùng tin theo ngành, chương trình học, trình độ chuyên môn ... là căn cứ đầu tiên để thực hiện các chính sách bổ sung tài liệu đáp ứng theo nhu cầu.
Từ những dạng học liệu truyền thống là giáo trình, sách tham khảo, trong cung cấp thông tin đúng đối tượng sẽ cần bổ sung rất nhiều tài liệu thứ cấp gồm tài liệu mở rộng, nâng cao, hướng dẫn kĩ năng, bổ túc kiến thức...
Rõ ràng nếu thông tin tiện dụng, vừa mức và đáp ứng kịp thời sẽ giúp đỡ được nhiều hơn cho sinh viên trong học tập và đó chính là biện pháp hiệu quả để nâng cao chất lượng phục vụ.
Từ việc xác định chi tiết các đối tượng cần phục vụ thông tin như trên đặt ra các yêu cầu trong chính sách xây dựng và cung cấp nguồn tài liệu như sau:
Xây dựng chính sách bổ sung theo hướng bám sát chương trình học mà cụ thể là các đề cương môn học theo tín chỉ. Cải tiến việc tổ chức cơ sở dữ liệu theo hướng phân hóa ở trên để tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên khai thác có hiệu quả. Trong kế hoạch bổ sung của thư viện đặc biệt chú ý đến các loại tài liệu vừa sức, có nhu cầu và hiệu quả sử dụng cao.
Thư viện phải thiết lập mối quan hệ tốt với giảng viên để bổ sung những tài liệu ít công bố trên thị trường xuất bản. Thường xuyên có các công trình nghiên cứu khoa học, giáo trình, sách chuyên khảo, tài liệu tham khảo, bài báo khoa học theo các nhóm có nhu cầu cao. Phân cấp tổ chức tài liệu, chỉ dẫn rõ ràng phạm vi thông tin có thể khai thác để người dùng tiếp cận nhanh chóng, chính xác.
Các hình thức sản phẩm và dịch vụ thông tin cần phải được đa dạng hoá. Sản phẩm và dịch vụ thông tin có giá trị gia tăng cao cần phải được ưu tiên.
Với mỗi môn học hay chuyên đề học tập nên có những sản phẩm thông tin “ăn theo”, ví dụ như các thư mục chuyên đề, các ấn phẩm tóm tắt, tổng quan,… Đặc biệt chú trọng các dịch vụ giúp cho người dùng tin có trình độ thấp hoặc cao hơn mặt bằng chung.
Đa dạng hóa phương thức phục vụ người dùng tin
Giải pháp thích hợp để cung cấp thông tin hữu ích cho sinh viên là việc đa dạng hóa phương thức phục vụ, tối ưu hóa mức độ đáp ứng nhu cầu. Phương thức cơ bản nhất là sử dụng tài nguyên thông tin thư viện ở dạng các ấn phẩm thông thường qua hình thức đọc, mượn truyền thống.
Phương thức này dễ đáp ứng nhưng chỉ phù hợp với đối tượng người dùng tin truyền thống. Để nâng cao chất lượng phục vụ, trên nền tảng phương thức truyền thống thông tin cần được biến đổi thành ba dạng thức có thể phục vụ tốt hơn đó là sản phẩm thư viện, dịch vụ thư viện và dịch vụ hỗ trợ học tập
Sản phẩm thông tin thư viện là kết quả của quá trình xử lý thông tin do cá nhân, tập thể thực hiện nhằm thỏa mãn nhu cầu dùng tin. Sản phẩm bao gồm: phân loại, biên mục, từ khóa, tóm tắt và các thông tin mang tính chất phân tích, tổng hợp, đánh giá thông tin. Một số sản phẩm thông tin thư viện chủ yếu như:
Thư mục được biên soạn để thông báo tài liệu giáo trình, tài liệu tham khảo, luận văn, luận án... mới được bổ sung, đã được Thư viện xử lý kỹ thuật xếp giá sẵn sàng phục vụ bạn đọc.
Thư mục này thông báo những thông tin về những tài liệu đó một cách nhanh chóng kịp thời và chính xác, qua các yếu tố thông tin: Tác giả, tên sách, năm xuất bản, nơi xuất bản, lần xuất bản, ký hiệu xếp giá... Thư mục thông báo được biên soạn theo định kỳ để đảm bảo tính cập nhật.
Giới thiệu sách mới, bên cạnh cung cấp các yếu tố thư mục: Tác giả, tên sách, nơi xuất bản, năm xuất bản, nhà xuất bản, ký hiệu xếp giá ..., có thêm phần giới thiệu tóm tắt nội dung chính của cuốn sách và các chú giải cần thiết.
Thư mục chuyên đềgiới thiệu những tài liệu, sách, báo mới, có giá trị chọn lựa theo những chuyên đề nhất định. Thư mục giới thiệu có mục đích rõ ràng và phục vụ cho loại đối tượng nhất định, đặc biệt phù hợp với tổ chức các lớp tín chỉ.
Dịch vụ thông tin thư viện là phương thức phục vụ nâng cao, ra đời trước yêu cầu không giới hạn của đối tượng dùng tin. Thư viện nên nghiên cứu phát triển dịch vụ phong phú, đa dạng với mục đích giúp người dùng tin có thể thỏa mãn các nhu cầu với thời gian ngắn nhất, tiết kiệm và hiệu quả.
Dịch vụ thông tin thư viện bao gồm dịch vụ cung cấp tài liệu theo yêu cầu; dịch vụ phổ biến thông tin chọn lọc; dịch vụ tìm tin; dịch vụ trao đổi thông tin; dịch vụ thư viện số; dịch vụ mượn tài liệu; dịch vụ sao chép tài liệu; dịch vụ cung cấp tài liệu đa phương tiện.
Dịch vụ thông tin trọn gói là một loại hình rất được ưa chuộng theo dõi bao quát, tập hợp, cập nhật, cung cấp và đáp ứng thông tin theo yêu cầu.
Dịch vụ này là công cụ đắc lực giúp tìm kiếm thông tin; hoàn thành tốt các đề tài nghiên cứu, bài báo cáo, luận văn tốt nghiệp, niên luận, bài tập, chuyên đề… tránh trùng lặp khi thực hiện nghiên cứu khoa học.
Thực hiện cung cấp thông tin đáp ứng nhu cầu chuyên biệt
Hoạt động này gồm: Hướng dẫn tra cứu thông tin cho sinh viên tra cứu tài liệu thư viện, tài liệu điện tử, tài liệu internet, cách sử dụng thông tin trong học tập...; cung cấp tài liệu học tập và đề cương môn học; t ìm tin theo yêu cầu (dịch vụ tham khảo); photo, scan, xuất bản điện tử…
Dịch vụ cho giảng viên, nhân viên: Khoa, bộ môn có tủ sách riêng có thể nhờ thư viện mua, cung cấp danh mục sách mới, xử lý kỹ thuật và hướng dẫn cho mượn, trả sách tự động trên phần mềm thư viện.
Giảng viên cơ hữu có thể chọn mua những sách chuyên ngành/tài liệu học tập mà họ thấy phù hợp và cần thiết cho môn học mình phụ trách. Sách này sẽ được bổ sung vào kho sách Thư viện và được Thư viện thanh toán lại tiền mua sách.
Giảng viên cũng có thể yêu cầu Thư viện mua những tựa sách mình cần bằng cách điền vào Phiếu yêu cầu bổ sung tài liệu (theo mẫu). Thư viện sẽ đánh giá mức độ phù hợp của sách đó với nhu cầu sinh viên, xem xét kinh phí Thư viện và khả năng thị trường để quyết định bổ sung.
Dịch vụ tư vấn thông tin là một loại dịch vụ phức tạp và phải có một đội ngũ cán bộ thư viện là những chuyên gia tư vấn trong các lĩnh vực môn loại trong thư viện. Đây là một dịch vụ phát triển và chiếm nhiều sự quan tâm của các thư viện.
Các phương thức chủ yếu gồm có: Những câu hỏi trong quá trình tra tìm thông tin, câu hỏi chuyên sâu, tìm kiếm theo chủ đề. Người dùng tin nêu câu hỏi để được gợi ý và định hướng nguồn thông tin cần thiết.
Ưu điểm lớn nhất của dịch vụ thông tin là giúp đỡ người dùng tin thoả mãn nhu cầu tìm tin tốt nhất. Đây là hoạt động mà các thư viện lớn đã phục vụ và đem lại sự thân thiện với người dùng tin.
Dịch vụ tuy tốn chi phí nhưng mang lại những thuận lợi cho việc tìm tin dễ dàng và chính xác. Người dùng tin được phục vụ mọi lúc, mọi nơi mà không cần phải đến thư viện giúp tiết kiệm được thời gian và chi phí cho người dùng tin.
Nguồn: giaoducthoidai.vn
