Hiểu đúng những giá trị của lớp học trực tuyến

Hoài An

Điều hành viên
Thành viên BQT
#1
Báo GD&TĐ đã có cuộc trao đổi với GS.TS Huỳnh Văn Sơn - Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm TPHCM xung quanh vấn đề này.

Để có một lớp học online đúng nghĩa

- Để có một lớp học trực tuyến đúng nghĩa thì cần những yếu tố nào, thưa GS?

- Đây là một câu hỏi lý thú đồng thời cũng là vấn đề chúng ta cần nghiên cứu kỹ, bởi nếu không trả lời đúng câu hỏi này sẽ tạo ra những hiểm nguy về sự ảo tưởng với E-Learning. Trong quy mô của vấn đề trả lời dưới góc độ tổ chức và quản lý, tôi xin được đề cập một vài yếu tố cụ thể sau:

Một là yếu tố công nghệ nền tảng và phần mềm học tập. Việc đầu tư công nghệ nền tảng phải tính toán đến những yêu cầu có liên quan đến số người dùng, các tính năng đa dạng và liên thông. Việc xem xét để xử lý dữ liệu dùng chung cho một khối lượng tri thức khổng lồ và số cơ sở giáo dục tổng thể là điều cần cân nhắc. Đây cũng là cơ sở quan trọng để quản lý big data - một chìa khóa quan trọng trong thời kỳ cách mạng 4.0.

Hai là yếu tố kịch bản sư phạm trực tuyến cho khóa học, bài học hay chương, chủ đề... Là nhà giáo dục, thầy cô giáo, không thể thiếu yếu tố này bởi đó mới chính là cơ sở quan trọng để bảo đảm việc dạy học hay đào tạo một cách có cơ sở, có quy chuẩn dẫu là đơn giản. Có kịch bản sư phạm trực tuyến tốt, nghĩa là chân đế của việc dạy E-Learning sẽ bảo đảm tính hiệu quả...

Và hàng loạt câu hỏi có liên quan xuất hiện trở thành các cơ sở quan trọng để tiến hành chuẩn bị, xây dựng và hoàn thiện khóa học trực tuyến: Cách thức chọn trọng điểm để quay hình video; Đâu là nền tảng để chuyển thể từ kịch bản sư phạm thành kịch bản sư phạm trực tuyến; Từ thời lượng của chương trình dạy trực tiếp (30 tiết chẳng hạn), làm thế nào để có thể quy đổi sang dạy học trực tuyến với thời lượng phù hợp và đâu là cơ sở của sự quy đổi này (sẽ là bao nhiêu tiết lên hình, bao nhiêu tiết người học tự học...)? Người học sẽ rèn kỹ năng của mình thế nào để bảo đảm chuẩn đầu ra đã xác lập theo ma trận của chương trình đào tạo, chuẩn đầu ra của học phần?...


Nền tảng công nghệ thông tin và các điều kiện có liên quan giúp cho người học học tập, khám phá, tìm hiểu và theo dõi khóa học cũng được bảo đảm song song với các yêu cầu định hướng học tập, cố vấn học tập. Ngoài ra, yêu cầu đáp ứng sự hài lòng của người học, đánh giá người học: Đánh giá quá trình, đánh giá kết thúc cũng như việc kiểm tra sự tham gia của người học trên bình diện chuyên cần, thái độ, làm việc nhóm, phản hồi học tập... đều được bảo đảm….


Ba là yếu tố các vấn đề có liên quan đến cơ sở đánh giá. Khi đã gọi là học thì phải có đánh giá. Đánh giá khác với thi cử nhưng đánh giá bắt đầu từ việc chúng ta sẽ thiết lập mục tiêu gì để đánh giá, triển khai gì để có thể đạt kết quả đánh giá và đánh giá bằng cách thức thế nào để có thể đánh giá hiệu quả, đúng thực chất, khách quan và công bằng...

Ngoài ra, các yêu cầu về kỹ thuật của cơ sở hạ tầng, các yêu cầu có liên quan về phần mềm VLE, các yêu cầu ở kỹ năng người học, người dạy và các nhóm hỗ trợ đào tạo, học tập, tư vấn... đều là những vấn đề không kém phần quan trọng để bảo đảm dạy học E-Learning hiệu quả.

- GS cho biết, quy trình thiết kế một khóa học trực tuyến đúng nghĩa cần phải thực hiện các bước như thế nào?

- Quy trình thiết kế khóa học trực tuyến bao gồm các bước sau:

Chương trình hóa quá trình dạy học phân môn hay học phần thành kịch bản tổng thể (kịch bản tổng thể này chính là sự cụ thể hóa ý tưởng triển khai môn học hay module thành một chuỗi hoạt động được tính toán, cân nhắc theo một định hướng).

Đơn vị hóa các tri thức, kỹ năng hay các chương thành phần trong môn học, module (thao tác này được xác lập theo định hướng chuẩn đầu ra và mục tiêu của môn học, cây tri thức - hệ kỹ năng trọng tâm của môn học...).

Xây dựng lược đồ thực hiện (lược đồ thực hiện này là khung sườn hành động dựa trên các yêu cầu nội dung cần có). Mô tả cụ thể từng module, từng chương, phần (theo định hướng xác định trọng điểm, tri thức và kỹ năng cốt lõi). Chuẩn bị các yêu cầu xây dựng học liệu chi tiết (các yêu cầu xây dựng học liệu này chính là các nguyên tắc cần đáp ứng khi xây dựng học liệu được cụ thể hóa trong bối cảnh cụ thể).

Viết định dạng kiểu học liệu đa diện (học liệu có thể đa dạng gồm: Video, audio, file pdf, word hay các hình thức khác có khai thác tối đa ưu thế thính thị của người học cũng như đáp ứng nhu cầu và hứng thú của người học).

Chuẩn bị dữ liệu thô (dữ liệu thô là các dữ liệu có được dựa trên kiểu học liệu đã xác định để bảo đảm tính bản thể, hướng dần đến tính khoa học... Đây cũng là cách thức hành động thực thi vì dựa trên cái đã có để hướng đến cái hiệu quả, cái mong đợi mà học liệu có nguồn gốc hay tồn tại đa dạng).

Xác định và mô hình hóa phương thức xây dựng học liệu (mô hình hóa phương thức xây dựng học liệu này dựa trên kiểu học liệu cũng như nguồn tài nguyên học liệu thô để phát triển...). Tiến hành xây dựng học liệu, xây dựng bài giảng điện tử thành phần.

Biên chế bài giảng thành phần (cả những học liệu nếu cần) theo nội dung dạy học của kịch bản tổng thể (việc biên chế bài giảng thành phần này cần thực hiện mềm mại và sáng tạo theo kịch bản tổng thể đã xác định ở bước đầu tiên. Nếu việc khai thác các học liệu khác, học liệu chưa đưa vào bài giảng thành phần là cần thiết thì cũng được chấp nhận để hướng đến một khóa học trực tuyến hấp dẫn, hiệu quả, đáp ứng mục tiêu...).

Các bước trên mô tả việc thiết kế một khóa học trực tuyến theo mục tiêu, đối tượng, bối cảnh. Tuy vậy, triển khai khóa học trực tuyến này lại là một bài toán cần thực hiện với những yêu cầu nhất định nhằm bảo đảm việc tổ chức dạy học trực tuyến vẫn bảo đảm hiệu quả do tuân thủ những yêu cầu, nguyên tắc của việc tổ chức hoạt động dạy học và giáo dục trên bình diện lý luận dạy học, giáo dục.


Lớp học trực tuyến của Khoa In & Truyền thông, Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TPHCM.

Thay thế giảng đường truyền thống?

- Một số cơ sở GD áp dụng học trực tuyến trong thời gian nghỉ phòng chống dịch Covid-19. Nếu SV nào không tham gia sẽ không nắm được kiến thức thì khi làm bài kiểm tra sẽ có nguy cơ bị trượt môn, ý kiến của ông về vấn đề này?

- Tôi xin phép trả lời câu này bằng hai góc nhìn:

Thứ nhất ở góc nhìn người học. Mọi sự cam kết giữa người học và người dạy cần rất công bằng, minh bạch, nhân văn. Sự cảm thông, sự chia sẻ và xử lý tình huống phải dựa trên nền tảng của sự thương lượng win win. Nếu mô hình tự chủ, dịch vụ càng phải tôn trọng người học một cách tuyệt đối. Vài giả định để có thể nhận ra cái khó của vấn đề:

Người học có đồng ý, xác nhận tham gia, đồng thuận phương thức đánh giá? Người học và người dạy có bảo đảm đủ điều kiện về cơ sở vật chất, điều kiện, sự sẵn sàng để học E-Learning. Xử lý thế nào nếu có những người học đang ở nhóm cách ly? Người học có bảo đảm đầy đủ các quyền lợi khi học E-Learning bằng các điều khoản cụ thể?

Thứ hai, về góc nhìn quản lý, xin có vài câu hỏi để bảo đảm quản trị hệ thống: Đâu là quy chế được ban hành để bảo đảm việc xây dựng, khai thác, triển khai E-Leaning trong đào tạo? Cách nào để kiểm tra tài khoản của tất cả sinh viên và biết rằng người học đều tham gia?

Biện pháp để tránh việc học thay, học giùm của một số sinh viên đã và đang tồn tại ở học sinh, sinh viên? Làm sao để đánh giá quá trình học trực tuyến của học sinh, sinh viên một cách chính xác, mang ý nghĩa động viên? Làm sao có thể bảo đảm duy trì hứng thú của người học... thật dài khi bối cảnh xung quanh có thể luôn lôi kéo, chi phối người học?

Bằng cách nào để thỏa mãn nhu cầu chat nhóm, nhu cầu bình luận, nhu cầu tư vấn trực tiếp của người học với khối lượng lớn học phần giảng viên đáp ứng, với guồng quay công việc nghiên cứu, giảng dạy nhiều cơ sở... Kỹ thuật nào để thể hiện tất cả ý tưởng của người dạy trên hệ thống E-Learning, người dạy làm sao có thể rèn kỹ năng, sửa những hạn chế của học sinh, sinh viên; phát triển các kỹ năng mềm, hướng dẫn đạo đức nghề nghiệp cho người học...

- Dự báo trong tương lai những lớp học trực tuyến sẽ lên ngôi, thay cho những lớp học truyền thống có giảng đường... Quan điểm của GS về vấn đề này như thế nào?

- Với quan điểm cá nhân, tôi ủng hộ lớp học trực tuyến. Nhưng như tôi đã nói, đó phải là các lớp học trực tuyến có tầm, có tâm, có chất lượng. Và tại sao không phải là lớp học được kiểm định. Những nghiên cứu của chúng tôi về giáo dục thông minh, giáo dục trực tuyến được công bố ở các hội thảo thế giới cho thấy đây là vấn đề đầy sức hấp dẫn, mới mẻ và cũng đầy thách thức...

Nhưng tôi cũng khẳng định, việc hiểu sai về lớp học trực tuyến là E-Learning, về mặt bản chất của nó để “nổ”, để truyền thông, đẩy người học rơi vào mê hồn trận là không nên. Là nhà giáo dục, người đào tạo, cần có tính căn bản trong học thuật, tính đại chúng - không chủ quan và cảm tính hay thiếu sự cam kết có đạo đức...

E-Learning cần có mặt, cần tồn tại nhưng rất cần được đầu tư bài bản. Sự đầu tư này bắt đầu một cách nghiêm túc, có cơ sở, bảo đảm thích nghi với đa đối tượng vừa là người dạy, vừa là người học... Trong những năm gần đây, E-Learning đang được rất nhiều quốc gia quan tâm trong đó có Việt Nam. Việc ứng dụng E-Learning không chỉ là một xu hướng mang tính khám phá mà dần trở thành một nhu cầu, một hình thức đào tạo - bồi dưỡng có hiệu quả.

- Xin cảm ơn GS về cuộc trao đổi!


Quy trình thiết kế khóa học trực tuyến là một trong những ý tưởng mang tính đột phá bởi trước đó, không ít người chỉ dừng ở mức là xây dựng một - hai bài giảng trực tuyến đặt trong bối cảnh của một môn học hay một module. Hoặc cũng không ít người cho rằng, chỉ cần xây dựng một vài video clip nghĩa là đã tạo ra một khóa học trực tuyến ngắn hạn.

Đơn cử như nhiều văn bản, các định hướng vẫn còn dừng ở mức: Bài giảng trực tuyến, dữ liệu trực tuyến; video trực tuyến... Đây là quan niệm khá cũ về E-Learning, chưa phản ánh đúng bản chất của E-Learning hiện đại với nhiều mô hình, đa dạng, phong phú và sáng tạo.
Nguồn: Báo Giáo dục & Thời đại
 

Bình luận bằng Facebook

Top