Các bài toán đưa vào phải nhẹ nhàng, tự nhiên tránh làm rối tiết học và không làm ảnh hưởng đến thời gian giảng dạy của bài đó.
Biện pháp 1: Sử dụng các bài toán thực tiễn vào khâu đặt vấn đề và chuyển ý trong tiết dạy
Hướng đích và gợi động cơ là một trong những khâu quan trọng của quá trình dạy học nhằm kích thích hứng thú học tập cho học sinh, làm cho việc học tập trở nên tự giác, tích cực, chủ động.
Gợi động cơ không phải là việc đặt vấn đề một cách hình thức mà phải giúp biến những mục tiêu sư phạm thành mục tiêu của cá nhân học sinh nhằm tạo ra động lực bên trong thúc đẩy học sinh hoạt động.
Kinh nghiệm cho thấy không có động lực nào thúc đẩy mạnh mẽ động cơ học tập của học sinh bằng các tình huống thực tế. Rõ ràng cách gợi động cơ này dễ hấp dẫn, lôi cuốn học sinh, tạo điều kiện để các em thực hiện tốt các hoạt động kiến tạo tri thức trong quá trình học tập về sau.
Giáo viên thường thực hiện nhiệm vụ đó ở khâu đặt vấn đề vào bài bài mới hoặc khâu chuyển ý từ mục trước sang mục sau trong bài học.
Khi gợi động cơ giáo viên có thể đưa ra những thực tế gần gũi xung quanh học sinh; thực tế xã hội rộng lớn (kinh tế, kĩ thuật, quốc phòng,…); thực tế ở những môn học và khoa học khác.
Tuy nhiên ta cũng cần phải chú ý các bài toán thực tế đưa ra cần đảm bảo tính chân thực, không đòi hỏi quá nhiều tri thức bổ sung, con đường từ lúc nêu cho đến lúc giải quyết vấn đề càng ngắn càng tốt.
Ví dụ, có thể đặt vấn đề trong khi dạy ba bài toán cơ bản về phân số - Toán 6 như sau: Xoay quanh vấn đề đồ dùng học tập giảm giá nhân dịp khai giảng năm học mới, giáo viên đặt ra các câu hỏi liên quan đến giá sau giảm, giá trước giảm, mức giảm giá.
Học sinh sẽ thấy một nhu cầu rất tự nhiên là cần phải làm như thế nào. Sau đó giáo viên sẽ giới thiệu được các nội dung kiến thức về 3 bài toán phân số ở kì II lớp 6.
Cùng một bối cảnh để đặt vấn đề vào bài mới cho ba bài học khác nhau với cách thức gợi động cơ này học sinh sẽ thấy được sự hạn chế về kiến thức đã có của mình và tạo ra nhu cầu mở rộng kiến thức để có thể giải quyết vấn đề.
Biện pháp 2: Sử dụng các bài toán thực tiễn vào khâu củng cố kiến thức
Khâu củng cố giúp học sinh nắm vững được hệ thống kiến thức theo mục tiêu dạy học. Không những thế đây còn là bước quan trọng để giáo viên cũng như học sinh kiểm tra và đánh giá kết quả dạy học của mình.
Trong khâu này, giáo viên có thể đưa ra các bài toán thực tế liên quan đến kiến thức toán học vừa xây dựng để học sinh nhớ lâu và hiểu sâu kiến thức.
Cũng qua đó mà học sinh thấy được toán học thật gần gũi với cuộc sống, giúp các em hứng thú hơn trong học tập, ghi nhớ kiến thức một cách có chủ đích.
Ví dụ, củng cố sau khi học xong bài “Ước chung lớn nhất” -Toán 6 tập I: Bài 145/SGK trang 56: Lan có một tấm bìa hình chữ nhật kích thước 75cm và 105cm. Lan muốn cắt tấm bìa thành các mảnh nhỏ hình vuông bằng nhau sao cho tấm bìa được cắt hết, không thừa mảnh nào. Tính độ dài lớn nhất của cạnh hình vuông (Số đo cạnh hình vuông nhỏ là một số tự nhiên với đơn vị là xentimet).
Biện pháp 3: Sử dụng bài toán thực tiễn trong các giờ luyện tập, ôn tập chương, ôn tập cuối năm.
Trong các giờ luyện tập, ôn tập chương, ôn tập cuối năm học sinh vận dụng các kiến thức đã học để giải toán. Điều này đặc biệt thuận lợi khi đặc điểm của các bài toán thực tiễn là tích hợp và kết nối các nội dung kiến thức.
Biện pháp 4: Tăng cường các hoạt động thực hành, qua đó rèn luyện kỹ năng thực hành toán học gần gũi với thực tiễn
Trong chương trình toán THCS, các tiết thực hành không phải là nhiều có 8 tiết được phân phối như sau:
Toán 6 : Thực hành; Trồng cây thẳng hàng (1 tiết)
Thực hành: Đo góc trên mặt đất (1 tiết)
Toán 7: Thực hành ngoài trời (2 tiết)
Toán 8: Thực hành (đo chiều cao một vật, đo khoảng cách giữa hai điểm trên mặt đất, trong đó có một điểm không thể tới được) (2 tiết)
Toán 9: Ứng dụng thực tế các tỷ số lượng giác của góc nhọn, thực hành ngoài trời (2 tiết)
Học sinh vận dụng các kiến thức đã học vào trong các tiết thực hành,biết được ứng dụng của toán học trong thực tế đồng thời qua đó rèn luyện các năng lực như năng lực tính toán, năng lực sử dụng các công cụ đo, vẽ, tính, năng lực hợp tác..., rèn luyện kỹ năng đo đạc trong thực tế cho học sinh.
Do vậy, giáo viên cần quan tâm đến các tiết thực hành, có sự chuẩn bị chu đáo và có phương pháp tổ chức lớp học để tất cả các học sinh tham gia tích cực. Từ đó học sinh thấy được ý nghĩa thật sự của toán học với thực tế.
Ngoài các tiết thực hành theo phân phối chương trình giáo viên có thể đưa ra các bài toán thực hành khác được lồng ghép vào trong tiết học (đối với bài toán thực hành đơn giản) hay phân nhóm, giao nhiệm vụ về nhà.
Ví dụ: Khi học bài “ Độ dài đoạn thẳng” - toán 6 tập I giáo viên có thể cho học sinh đo kích thước bàn học hoặc đo kích thước của nền nhà lớp học và yêu cầu học sinh về nhà đo kích thước nền nhà của nhà mình.
Biện pháp 5: Khai thác các kiến thức Toán học vào các bộ môn khác gần với thực tế như Vật lý, Hóa học, Sinh học, …
Biện pháp này hướng việc liên hệ thực tiễn vào các môn học khác trong nhà trường. Các hoạt động này có thể được tiến hành trong các giờ học toán, nhưng cũng có thể được các giáo viên bộ môn khác tiến hành trong khi dạy học các bộ môn đó
Biện pháp 6: Tăng cường liên hệ thực tế qua các tiết học
Giáo viên nên cho học sinh thấy được sự thuận lợi, tầm quan trọng của việc vận dụng kiến thức toán học vào thực tế qua nội dung bài học.
Do đó trong quá trình dạy học những kiến thức có thể giải quyết hoặc giải thích những vấn đề trong thực tế khi đó giáo viên không nên bỏ qua cơ hội cho các em thấy được tầm quan trọng của toán học với thực tế, chẳng hạn:
Ví dụ: Khi học về tỉ lệ xích – Toán 6 - giáo viên chuẩn bị một bản đồ, cho học sinh tính khoảng cách hai địa điểm cụ thể như Đà Nẵng – Hà Nội, bằng cách đo trên bản đồ thì sẽ hấp dẫn học sinh hơn. Từ đó học sinh thấy rằng muốn xác định khoảng cách hai địa điểm bất kỳ ta có thể dựa trên bản đồ.
Biện pháp 7: Thường xuyên giao bài tập “dự án” cho các nhóm học sinh thực hiện
Các “dự án” học tập góp phần gắn việc học tập trong nhà trường với thực tiễn đời sống, xã hội. Trong quá trình thực hiện “dự án” đòi hỏi sự kết hợp giữa kiến thức lý thuyết và vận dụng lý thuyết vào trong hoạt động thực tiễn, thực hành. Thông qua đó kiểm tra, củng cố, mở rộng hiểu biết lý thuyết cũng như rèn luyện kỹ năng hành động, kinh nghiệm thực tiễn của học sinh.
Các “dự án” học tập thường được thực hiện theo nhóm, trong đó có sự cộng tác làm việc và sự phân công công việc giữa các thành viên trong nhóm nên không chỉ phát triển các kỹ năng tư duy khoa học, mà còn hướng tới phát triển kỹ năng sống cho học sinh, giúp người học phát triển toàn diện như kỹ năng hợp tác, kỹ năng thu thập xử lý thông tin, kỹ năng trình bày, bảo vệ ý kiến của cá nhân trước tập thể... Thông qua các hoạt động này, người học thiết lập kiến thức riêng cho bản thân.
Biện pháp 8: Tăng cường các bài toán thực tiễn vào kiểm tra đánh giá
Những bài kiểm tra là cơ sở quan trọng để giáo viên đánh giá về tình hình học tập, tình hình kiến tạo tri thức đồng thời rèn luyện kỹ năng cả về mặt năng lực, thái độ và phẩm chất của học sinh.
Qua đó giúp cho giáo viên có thể điều chỉnh quá trình dạy học về sau và học sinh cũng ý thức được mình đã nắm bắt kiến thức đến đâu còn những lỗ hổng hoặc sai sót nào cần phải nỗ lực khắc phục.
Nội dung các bài thi và kiểm tra hiện nay chủ yếu tập trung vào nội dung kiến thức mà chưa có những câu hỏi mang tính vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
Do đó trong các đề kiểm tra giáo viên nên đưa vào các bài tập gần gũi với đời sống thực tế nó sẽ góp phần rèn luyện ý thức toán học hóa các tình huống trong thực tế cho học sinh.
Biện pháp 9: Tổ chức các hoạt động ngoại khóa về toán học theo chủ đề cho trước
Cùng với hoạt động nội khóa, để nâng cao chất lượng học tập giáo viên cần quan tâm tổ chức các hoạt động ngoại khóa. Hoạt động ngoại khóa nhằm hỗ trợ nhiều mặt cho dạy học nội khóa, theo các mục đích khác nhau được đặt ra như:
Gây hứng thú cho quá trình học tập môn Toán; bổ sung, đào sâu và mở rộng kiến thức nội khóa; tạo điều kiện gắn liền nhà trường với đời sống, lí luận liên hệ với thực tiễn, học đi đôi với hành; rèn cách thức làm việc tập thể; tạo điều kiện phát triển và bồi dưỡng năng khiếu.
Nội dung các buổi ngoại khóa thực hiện dưới nhiều hình thức khác nhau như nói chuyện (về lịch sử toán, các phát minh toán học, ứng dụng toán học); tham quan (tính diện tích các hình phức tạp, tìm hiểu một số bài toán đang đặt ra trong kinh tế, trong các nhà máy, công trường, xí nghiệp); tổ chức các cuộc thi “Toán học vui”, thi sáng tác thơ về toán học, ...
Một trong những đặc điểm của nổi bật của hoạt động ngoại khóa dễ tạo hứng thú cho học sinh là không quá gò bó về thời gian, cũng như chuẩn nội dung, kiến thức nên ta có thể đưa vào các câu hỏi với hình thức đa dạng (câu hỏi tự luận, câu hỏi trắc nghiệm, câu hỏi mở ...) giúp tạo hứng thú, phát triển tư duy, nâng cao hiểu biết cho học sinh. Qua các buổi ngoại khóa, học sinh thấy môn Toán thú vị hơn, gần gũi hơn và toán học luôn gắn liền với cuộc sống hằng ngày.
Nguồn: giaoducthoidai.vn
Biện pháp 1: Sử dụng các bài toán thực tiễn vào khâu đặt vấn đề và chuyển ý trong tiết dạy
Hướng đích và gợi động cơ là một trong những khâu quan trọng của quá trình dạy học nhằm kích thích hứng thú học tập cho học sinh, làm cho việc học tập trở nên tự giác, tích cực, chủ động.
Gợi động cơ không phải là việc đặt vấn đề một cách hình thức mà phải giúp biến những mục tiêu sư phạm thành mục tiêu của cá nhân học sinh nhằm tạo ra động lực bên trong thúc đẩy học sinh hoạt động.
Kinh nghiệm cho thấy không có động lực nào thúc đẩy mạnh mẽ động cơ học tập của học sinh bằng các tình huống thực tế. Rõ ràng cách gợi động cơ này dễ hấp dẫn, lôi cuốn học sinh, tạo điều kiện để các em thực hiện tốt các hoạt động kiến tạo tri thức trong quá trình học tập về sau.
Giáo viên thường thực hiện nhiệm vụ đó ở khâu đặt vấn đề vào bài bài mới hoặc khâu chuyển ý từ mục trước sang mục sau trong bài học.
Khi gợi động cơ giáo viên có thể đưa ra những thực tế gần gũi xung quanh học sinh; thực tế xã hội rộng lớn (kinh tế, kĩ thuật, quốc phòng,…); thực tế ở những môn học và khoa học khác.
Tuy nhiên ta cũng cần phải chú ý các bài toán thực tế đưa ra cần đảm bảo tính chân thực, không đòi hỏi quá nhiều tri thức bổ sung, con đường từ lúc nêu cho đến lúc giải quyết vấn đề càng ngắn càng tốt.
Ví dụ, có thể đặt vấn đề trong khi dạy ba bài toán cơ bản về phân số - Toán 6 như sau: Xoay quanh vấn đề đồ dùng học tập giảm giá nhân dịp khai giảng năm học mới, giáo viên đặt ra các câu hỏi liên quan đến giá sau giảm, giá trước giảm, mức giảm giá.
Học sinh sẽ thấy một nhu cầu rất tự nhiên là cần phải làm như thế nào. Sau đó giáo viên sẽ giới thiệu được các nội dung kiến thức về 3 bài toán phân số ở kì II lớp 6.
Cùng một bối cảnh để đặt vấn đề vào bài mới cho ba bài học khác nhau với cách thức gợi động cơ này học sinh sẽ thấy được sự hạn chế về kiến thức đã có của mình và tạo ra nhu cầu mở rộng kiến thức để có thể giải quyết vấn đề.
Biện pháp 2: Sử dụng các bài toán thực tiễn vào khâu củng cố kiến thức
Khâu củng cố giúp học sinh nắm vững được hệ thống kiến thức theo mục tiêu dạy học. Không những thế đây còn là bước quan trọng để giáo viên cũng như học sinh kiểm tra và đánh giá kết quả dạy học của mình.
Trong khâu này, giáo viên có thể đưa ra các bài toán thực tế liên quan đến kiến thức toán học vừa xây dựng để học sinh nhớ lâu và hiểu sâu kiến thức.
Cũng qua đó mà học sinh thấy được toán học thật gần gũi với cuộc sống, giúp các em hứng thú hơn trong học tập, ghi nhớ kiến thức một cách có chủ đích.
Ví dụ, củng cố sau khi học xong bài “Ước chung lớn nhất” -Toán 6 tập I: Bài 145/SGK trang 56: Lan có một tấm bìa hình chữ nhật kích thước 75cm và 105cm. Lan muốn cắt tấm bìa thành các mảnh nhỏ hình vuông bằng nhau sao cho tấm bìa được cắt hết, không thừa mảnh nào. Tính độ dài lớn nhất của cạnh hình vuông (Số đo cạnh hình vuông nhỏ là một số tự nhiên với đơn vị là xentimet).
Biện pháp 3: Sử dụng bài toán thực tiễn trong các giờ luyện tập, ôn tập chương, ôn tập cuối năm.
Trong các giờ luyện tập, ôn tập chương, ôn tập cuối năm học sinh vận dụng các kiến thức đã học để giải toán. Điều này đặc biệt thuận lợi khi đặc điểm của các bài toán thực tiễn là tích hợp và kết nối các nội dung kiến thức.
Biện pháp 4: Tăng cường các hoạt động thực hành, qua đó rèn luyện kỹ năng thực hành toán học gần gũi với thực tiễn
Trong chương trình toán THCS, các tiết thực hành không phải là nhiều có 8 tiết được phân phối như sau:
Toán 6 : Thực hành; Trồng cây thẳng hàng (1 tiết)
Thực hành: Đo góc trên mặt đất (1 tiết)
Toán 7: Thực hành ngoài trời (2 tiết)
Toán 8: Thực hành (đo chiều cao một vật, đo khoảng cách giữa hai điểm trên mặt đất, trong đó có một điểm không thể tới được) (2 tiết)
Toán 9: Ứng dụng thực tế các tỷ số lượng giác của góc nhọn, thực hành ngoài trời (2 tiết)
Học sinh vận dụng các kiến thức đã học vào trong các tiết thực hành,biết được ứng dụng của toán học trong thực tế đồng thời qua đó rèn luyện các năng lực như năng lực tính toán, năng lực sử dụng các công cụ đo, vẽ, tính, năng lực hợp tác..., rèn luyện kỹ năng đo đạc trong thực tế cho học sinh.
Do vậy, giáo viên cần quan tâm đến các tiết thực hành, có sự chuẩn bị chu đáo và có phương pháp tổ chức lớp học để tất cả các học sinh tham gia tích cực. Từ đó học sinh thấy được ý nghĩa thật sự của toán học với thực tế.
Ngoài các tiết thực hành theo phân phối chương trình giáo viên có thể đưa ra các bài toán thực hành khác được lồng ghép vào trong tiết học (đối với bài toán thực hành đơn giản) hay phân nhóm, giao nhiệm vụ về nhà.
Ví dụ: Khi học bài “ Độ dài đoạn thẳng” - toán 6 tập I giáo viên có thể cho học sinh đo kích thước bàn học hoặc đo kích thước của nền nhà lớp học và yêu cầu học sinh về nhà đo kích thước nền nhà của nhà mình.
Biện pháp 5: Khai thác các kiến thức Toán học vào các bộ môn khác gần với thực tế như Vật lý, Hóa học, Sinh học, …
Biện pháp này hướng việc liên hệ thực tiễn vào các môn học khác trong nhà trường. Các hoạt động này có thể được tiến hành trong các giờ học toán, nhưng cũng có thể được các giáo viên bộ môn khác tiến hành trong khi dạy học các bộ môn đó
Biện pháp 6: Tăng cường liên hệ thực tế qua các tiết học
Giáo viên nên cho học sinh thấy được sự thuận lợi, tầm quan trọng của việc vận dụng kiến thức toán học vào thực tế qua nội dung bài học.
Do đó trong quá trình dạy học những kiến thức có thể giải quyết hoặc giải thích những vấn đề trong thực tế khi đó giáo viên không nên bỏ qua cơ hội cho các em thấy được tầm quan trọng của toán học với thực tế, chẳng hạn:
Ví dụ: Khi học về tỉ lệ xích – Toán 6 - giáo viên chuẩn bị một bản đồ, cho học sinh tính khoảng cách hai địa điểm cụ thể như Đà Nẵng – Hà Nội, bằng cách đo trên bản đồ thì sẽ hấp dẫn học sinh hơn. Từ đó học sinh thấy rằng muốn xác định khoảng cách hai địa điểm bất kỳ ta có thể dựa trên bản đồ.
Biện pháp 7: Thường xuyên giao bài tập “dự án” cho các nhóm học sinh thực hiện
Các “dự án” học tập góp phần gắn việc học tập trong nhà trường với thực tiễn đời sống, xã hội. Trong quá trình thực hiện “dự án” đòi hỏi sự kết hợp giữa kiến thức lý thuyết và vận dụng lý thuyết vào trong hoạt động thực tiễn, thực hành. Thông qua đó kiểm tra, củng cố, mở rộng hiểu biết lý thuyết cũng như rèn luyện kỹ năng hành động, kinh nghiệm thực tiễn của học sinh.
Các “dự án” học tập thường được thực hiện theo nhóm, trong đó có sự cộng tác làm việc và sự phân công công việc giữa các thành viên trong nhóm nên không chỉ phát triển các kỹ năng tư duy khoa học, mà còn hướng tới phát triển kỹ năng sống cho học sinh, giúp người học phát triển toàn diện như kỹ năng hợp tác, kỹ năng thu thập xử lý thông tin, kỹ năng trình bày, bảo vệ ý kiến của cá nhân trước tập thể... Thông qua các hoạt động này, người học thiết lập kiến thức riêng cho bản thân.
Biện pháp 8: Tăng cường các bài toán thực tiễn vào kiểm tra đánh giá
Những bài kiểm tra là cơ sở quan trọng để giáo viên đánh giá về tình hình học tập, tình hình kiến tạo tri thức đồng thời rèn luyện kỹ năng cả về mặt năng lực, thái độ và phẩm chất của học sinh.
Qua đó giúp cho giáo viên có thể điều chỉnh quá trình dạy học về sau và học sinh cũng ý thức được mình đã nắm bắt kiến thức đến đâu còn những lỗ hổng hoặc sai sót nào cần phải nỗ lực khắc phục.
Nội dung các bài thi và kiểm tra hiện nay chủ yếu tập trung vào nội dung kiến thức mà chưa có những câu hỏi mang tính vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
Do đó trong các đề kiểm tra giáo viên nên đưa vào các bài tập gần gũi với đời sống thực tế nó sẽ góp phần rèn luyện ý thức toán học hóa các tình huống trong thực tế cho học sinh.
Biện pháp 9: Tổ chức các hoạt động ngoại khóa về toán học theo chủ đề cho trước
Cùng với hoạt động nội khóa, để nâng cao chất lượng học tập giáo viên cần quan tâm tổ chức các hoạt động ngoại khóa. Hoạt động ngoại khóa nhằm hỗ trợ nhiều mặt cho dạy học nội khóa, theo các mục đích khác nhau được đặt ra như:
Gây hứng thú cho quá trình học tập môn Toán; bổ sung, đào sâu và mở rộng kiến thức nội khóa; tạo điều kiện gắn liền nhà trường với đời sống, lí luận liên hệ với thực tiễn, học đi đôi với hành; rèn cách thức làm việc tập thể; tạo điều kiện phát triển và bồi dưỡng năng khiếu.
Nội dung các buổi ngoại khóa thực hiện dưới nhiều hình thức khác nhau như nói chuyện (về lịch sử toán, các phát minh toán học, ứng dụng toán học); tham quan (tính diện tích các hình phức tạp, tìm hiểu một số bài toán đang đặt ra trong kinh tế, trong các nhà máy, công trường, xí nghiệp); tổ chức các cuộc thi “Toán học vui”, thi sáng tác thơ về toán học, ...
Một trong những đặc điểm của nổi bật của hoạt động ngoại khóa dễ tạo hứng thú cho học sinh là không quá gò bó về thời gian, cũng như chuẩn nội dung, kiến thức nên ta có thể đưa vào các câu hỏi với hình thức đa dạng (câu hỏi tự luận, câu hỏi trắc nghiệm, câu hỏi mở ...) giúp tạo hứng thú, phát triển tư duy, nâng cao hiểu biết cho học sinh. Qua các buổi ngoại khóa, học sinh thấy môn Toán thú vị hơn, gần gũi hơn và toán học luôn gắn liền với cuộc sống hằng ngày.
Nguồn: giaoducthoidai.vn
